-
1 очы бетү
затупи́ться -
2 оч
I 1. сущ.1) коне́ц, ко́нчикборын очы — ко́нчик но́са
бармак очлары белән капшау — ощу́пывать ко́нчиками па́льцев
тел очында — на ко́нчике языка́
бүрәнәнең юан очы — то́лстый коне́ц бревна́; ко́мель бревна́
2) шпильманара очы — шпиль ба́шни (минаре́та)
3) верши́на, верху́шка, ма́ковка, маку́шка ( дерева) || верху́шечныйманараның оч өлеше — верху́шечная часть минаре́та
оч бөресе — верху́шечная по́чка
очтан үсү — верху́шечный рост
4) остриё, ко́нчик, носо́к; заострённый коне́ц чего-л.энә очы белән — остриём иго́лки
чалгы очы — носо́к косы́
урак очы — ко́нчик се́рпа
5) см. очлыкчаңгы таякларының тимер очы — желе́зные наконе́чники лы́жных па́лок
сөңге очы — наконе́чник пи́ки
6) край, оконе́чность, окра́ина; коне́ц ( села)шәһәрнең югары очы — ве́рхняя окра́ина го́рода
авыл очында — на краю́ села́
түбән очка юнәлү — напра́виться на ни́жний коне́ц ( деревни)
аргы очтан икенче йорт — второ́й дом с да́льнего кра́я
авылның бер очыннан икенче очына чабу — бежа́ть из одного́ конца́ дере́вни в друго́й коне́ц
7) носо́китек очлары — носки́ сапо́г
аяк очларында йөрү — ходи́ть на носка́х ( на цыпочках)
8) голо́вкакискеч очы — голо́вка резца́
9) перен. нача́ло, осно́вамилли культурабызның очы — нача́ло (осно́ва) на́шей национа́льной культу́ры
10) перен. коне́ц, преде́л (какого-л. дела)2. прил.эшнең очы күренми әле — пока́ не ви́дно конца́ рабо́ты
концево́й- очка жигә торганоч тамырлар — концевы́е сосу́ды
- очка җигү
- очтан очка
- очы бетү
- очын бетерү
- очын кисү••очны очка ялгау — своди́ть концы́ с конца́ми
очны өзү — испо́ртить взаимоотноше́ния; порыва́ть/порва́ть, связь (с кем-л.)
очы очка бәйләнмәү (ялганмау) — концы́ с конца́ми не вя́жутся (не схо́дятся)
очы (килеп) чыгу — проясни́ться; станови́ться/стать изве́стным
очын табарлык булмасын — чтоб бы́ло ши́то-кры́то; чтоб концы́ в во́ду
очын (суга) яшерү — пря́тать концы́ в во́ду; хорони́ть концы́
очына алып барып чыгу — довести́ до конца́
- очына чыгарлык түгелочына чыга алмаслык хәл — заколдо́ванный круг
- очына чыгу II сущ.кусо́к, тюк, шту́ка ( о рулоне ткани)ике оч комач — два тю́ка кумача́
бер очтан тегелгән күлмәкләр — платья́, сши́тые из одного́ куска́ ( ткани)
-
3 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
4 аяк
I сущ.1) нога́, но́ги (у человека, некот. животных и птиц); ла́па, ла́пы ( у крупных хищников); (кечкенә, нечкә) но́жка (у ребёнка, грибов, рюмки); ла́пка (у кошки, тетерева) || ножно́й (тормоз, насос), для ног (рычаг управления, педали)аякта басып тору — стоя́ть на нога́х
аягы чебиләгән — у него́ цы́пки на нога́х
аяк арган — но́ги уста́ли, уста́лость в нога́х
аяк бармаклары — па́льцы ног ( на ногах); ( у хищника) па́льцы лап (на ла́пах)
аяк кымырҗу — зуд в нога́х
аякны кузгатып кую — дви́нуть (пошевели́ть) ного́й (нога́ми)
аякка кияргә юк — не́чего наде́ть на́ ноги; не́чего обу́ть
балаларның аягына алу — купи́ть де́тям на́ ноги; купи́ть де́тям о́бувь
арт аякларына басу — встать на за́дние ла́пы ( о медведе)
аяк богавы — ножны́е кандалы́
аягың ләпелдәмәсә, авызың чәпелдәмәс фольк. — не поша́ркаешь нога́ми, не поча́вкаешь губа́ми; нога́ми не подви́гаешь, ртом не зача́вкаешь
2) но́жка (стола, табуретки), разно́жка; нога́ (крана, экскаватора, буровой установки)урындыкның бер аягы селкенә — но́жка у сту́ла шата́ется
3) в функ. сказ.; разг.а) аяктакөне буе аякта — це́лый день на нога́х
бабай хәзергә аякта әле — де́душка пока́ хо́дит
•- аягы белән колачлау
- аягы белән кочу
- аягына су төшерү
- аягына су төшү
- аяк аксау
- аяк башы
- аяк бөкләп
- аяк йоны
- аяк йөзе
- аяк киеме
- аяк киендерү
- аякка кию
- аякка киенү
- аяк кию
- аяк киенү
- аяк куя торган
- аяк машинасы
- аяк очы
- аяк очында
- аяк салмыйча
- аякны салмыйча
- аяктан салмыйча
- аяк табаны
- аяк таю
- аяк чишендерү
- аяк чишенү••аягы авыр — см. авыр аяклы
аягы керсә, башы кермәгән (башы керсә, аягы кермәгән) — ещё поступи́ть (офо́рмиться, зачи́слить, прийти́) не успе́л; бе́з году неде́ля (как появи́лся) ( работает в новом коллективе)
аягы (аякка) таза (нык) — на́ ногу кре́пкий (кре́пок)
аягы тик тормый — но́ги не стоя́т на ме́сте (у кого-л.); ≈≈ не стои́тся на ме́сте (кому-л.)
аягына сыер басмаган — прост. ли́ха не хвати́л (хлеба́л, ню́хал, испыта́л, отве́дал), го́ря ещё не знал (ве́дал, отве́дал, вида́л); ещё не зна́ет, почём фунт ли́ха; мо́лодо да зе́лено
аягың төкле булсын! — да бу́дет счастли́вым (све́тлым, сча́стьем), к сча́стью твой прихо́д (прие́зд, возвраще́ние, вход в но́вую семью́, посеще́ние, поселе́ние)! входи́ со счастли́выми нога́ми, ступи́ счастли́вой ного́й; пусть твой прихо́д принесёт сча́стье (бу́дет к сча́стью, к ра́дости)
аяк арасында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в разн. знач. пу́таться ме́жду ног (нога́ми)
аяк асты итү (ясау); аяк астына әйләндерү — проходны́м дворо́м сде́лать ( лестничную площадку в большом доме); в проходно́й двор превраща́ть/преврати́ть, обраща́ть/обрати́ть; зата́птывать/затопта́ть (газон, садик)
аяк астына егылу — см. аякка егылу
аяк астына палас (келәм) җәю (түшәү) — путь (доро́гу, доро́жку) ковро́м выстила́ть (вы́стлать, устила́ть/устла́ть); путь кра́сной доро́жкой выстила́ть
аяк астына ташлау — см. аяк астына салу 3)
аяк астында (аунап) ятмый — под нога́ми не валя́ется, на у́лице (доро́ге, полу́) не валя́ется
аяк астында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в нога́х пу́таться, под нога́ми пу́таться (меша́ться)
аяк астында туфрак булырга тору (әзер булу) — гото́в стать пра́хом (пыли́нкой) ( под чьими) стопа́ми (нога́ми); гото́в (согла́сен) но́ги мыть ( кому)
аяк атлаган саен — см. адым саен
аяк атлар (басар) җир (урын) юк (калмаган) — ша́гу не сде́лаешь (шагнёшь, сту́пишь), ша́гу нельзя́ (невозмо́жно, не́где) сде́лать
аяк басмаган — ( чья) нога́ не ступа́ла (ступи́ла); де́вственный ( лес)
аяк белән эшләү (язу, ремонтлау) — прост. ле́вой ного́й де́лать (выполня́ть, кра́сить, писа́ть, ремонти́ровать); де́лать спустя́ рукава́
аяк бетереп йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк бетү — см. аяктан калу 2)
аяк калмас — но́ги не отни́мутся (отва́лятся; отпаду́т)
аяк (аяклар) калмау — см. аяктан калу 2)
аяк киеме туздыру — ирон.; шутл. (понапра́сну, зря, без то́лку) о́бувь сна́шивать (сноси́ть, ста́птывать/стопта́ть, изна́шивать/износи́ть, сбива́ть/сбить, бить); бесполе́зная (бестолко́вая, никчёмная) ходьба́ (хожде́ние)
аяк кыздыру (кыздырып йөрү) — промина́ть/промя́ть (жеребца, собаку); де́лать/сде́лать проми́нку ( лошади); проми́нка
аяк кыскарту — прост. но́ги (но́жки) укора́чивать/укороти́ть ( кому) прост.
аяк кычыту — см. аяксу
аяк очына (очы белән генә) басып — на цы́почках (носо́чках, носка́х)
аяк сузу — прост. но́ги (но́жки) протя́гивать (протяну́ть, вы́тянуть, отки́дывать/отки́нуть) прост. ( чаще о животных); (о мелких животных, птицах) но́жки (ла́пки) кве́рху прост.; дух испуска́ть/испусти́ть прост.
аяк талдырып (әрәм итеп) йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк тартмый (бармый) — но́ги не иду́т (несу́т); не тя́нет (не хо́чется, не охо́та) идти́ (пойти́, ходи́ть/сходи́ть) безл. ( куда)
аяк терәп каршы тору — встава́ть/встать на дыбы́
аяк тибү — ( в гневе) ного́й (нога́ми) то́пать (зато́пать, то́пнуть, прито́пнуть); ( на такт музыки) нога́ми (ного́й) прито́пывать (то́пать)
аяк тигән җиргә тия, тимәгән җиргә тими (юк) — см. аяк җиргә дә тимәү
аяк тыну — см. аяк басылу
аяк урынына тояк — взаме́н; как-ника́к заме́на (кака́я ни на есть, хоть кака́я-то); хоть кака́я-нибудь, да заме́на; ( о человеке) Ива́н ли, Си́дор ли, как-ника́к заме́на
аяк үзеңнеке түгел (кебек) — но́ги (но́жки) (как, бу́дто, сло́вно, то́чно) чужи́е (не свои́); ног (под собо́й) не чу́ешь (чу́вствуешь)
аяк эштән чыгу — см. аяктан калу
аяк яздыру — см. яраландыру
аяк ялгыштыру (саташтыру, бутау) — с ноги́ сбива́ться/сби́ться
аякка аяк куеп — нога́ на́ ногу ( усесться полукругом на траве)
(аякка) аяк чалыну (эләгү, уралу, чорналу) — ≈≈ нога́ за́ ногу захо́дит (заплета́ется, зашла́, цепля́ется)
аякка баскан — на нога́х
аякка бастыру — в разн. знач. на́ ноги ста́вить (поста́вить, поднима́ть/подня́ть); взбудора́живать/взбудора́жить, восстана́вливать/восстанови́ть, возрожда́ть/возроди́ть
аякка басып — см. аяк өсте 1)
аякка гер таккан (аскан, бәйләгән) кебек — бу́дто (сло́вно) ги́ри на нога́х (вися́т, привя́занные)
аякка егылып сорау (үтенү, ялыну, ялвару, баш ору) — в но́ги (но́жки) па́дать (упа́сть, пасть, бро́ситься, ки́нуться); к нога́м ( чьим) па́дать; в но́ги кла́няться (поклони́ться) (кому-л.)
аякка нык (таза) — на́ ноги (ногу) кре́пок, ступа́ет кре́пко; но́ги кре́пкие ( у кого)
аякка тагылган (бәйләнгән) таш (гер) кебек — как (бу́дто, сло́вно, то́чно) ги́ри (балла́ст, ка́мень) на нога́х
аякны алыштырып кую (басу, алу) — переступи́ть (перемина́ться) с ноги́ на́ ногу
аякны - ат, кулны канат итеп (итәсең дә) — (брать/взять) но́ги в ру́ки (оха́пку) и...; как на кры́льях
аякны төреп кую (тору) — зара́нее (заблаговре́менно, пора́ньше) пригото́виться (гото́виться, подгото́виться, забо́титься, позабо́титься, шевели́ться/пошевели́ться, предусмотре́ть); быть нагото́ве (настороже́, начеку́)
аяктан егу — в разн. знач. (о ветре, сильном течении, болезни, качке во время шторма, тяжёлой вести и т. п.); с ног вали́ть (свали́ть, повали́ть)
аяктан егылырдай булу; аяктан егылыр хәлгә (чиккә) җитү — см. аяктан калу 2)
- аягыннан тотып селкесәң дә булмыйаяктан таякка калу — но́ги на костыли́ (па́лки) смени́ть; оста́ться с костыля́ми (на костыля́х), лиши́вшись ног
- аягыннан тотып селкесәң дә чыкмый
- аягыннан тотып селкесәң дә бер тиен төшми
- аяк асты
- аяк астына салу
- аяк астына салып таптау
- аяк астында
- аяк астында уралу
- аяк астындагы
- аяк астындагы җир
- аяк астындагы җирлек
- аяк атлаган якка
- аяк атлар хәл булмау
- аяк атлар хәл калмау
- аяк атлар чама булмау
- аяк атлар көч булмау
- аяк атлар рәт булмау
- аяк атлар дәрман булмау
- аяк атлау
- аяк баскан җир яну
- аяк баскан туфрак яну
- аяк басу
- аяк басылу
- аяк җиргә дә тимәү
- аяк идәнгә дә тимәү
- аяк ите ашатып йөрү
- аяк ите ашап йөрү
- аяк ите бетереп йөрү
- аяк өсте
- аяк өстеннән
- аяк өсте йоклый
- аяк өстеннән йоклый
- аяк өсте йоклап йөри
- аяк өстеннән йоклап йөри
- аяк өсте төш күрү
- аяк өсте төш күреп йөрү
- аяк өстеннән төш күрү
- аяк өсли төш күрү
- аяк атламау
- аяк та атламау
- аяк та атлап карамау
- аяк атлыйсы булмау
- аяк атлатмау
- аяк та атлатмау
- аяк атларга бирмәү
- аяк та атларга бирмәү
- аяк басмау
- аяк та басмау
- аяк басып карамау
- аяк та басып карамау
- аяк басасы булмау
- аяк та басасы булмау
- аяк бастырмау
- аяк та бастырмау
- аяк терәп
- аяк тыгу
- аяк чалу
- аяк ялы
- аякка басу
- аякка егылу
- аякны көчкә атлау
- аякны көч-хәл белән атлау
- аякны чак атлау
- аякта көчкә басып
- аяктан егылу
- аяктан калу
- аяктан язу II сущ.; диал.ча́шка, ча́ша; бока́л -
5 баш
1. сущ.1)а) в разн. знач. голова́, башка́ прост. || головно́йбаш авыруы — головна́я боле́знь
б) о волосах на голове; башы такыр кырылган голова́ его́ (человека́) гла́дко вы́бритабаш тарау — расчеса́ть во́лосы, расчеса́ться
в) головно́й убо́рбашыгызны салыгыз — сними́те головно́й убо́р
2) перен. голова́ - ум, ра́зум, сообрази́тельность, смека́лка, смёткабу егеттә баш бар — у э́того джиги́та голова́ на плеча́х (т. е. он умён, сметлив, смекалист)
башың бармы синең, юкмы? — сообража́ешь ты и́ли нет (букв. есть у тебя́ голова́ и́ли нет)
3) голова́, голо́вушка (в знач. живая душа, человек, личность)баш исән булсын — была́ бы голова́ цела́
кая гына бармый, ниләр күрми егет башы белән ат башы — ( песня) где то́лько не побыва́ют, чего́ то́лько не испыта́ют голо́вушки до́брого мо́лодца да до́брого коня́
4)а) верх, верху́шка; верши́на, голо́вка, маку́шка; агач башы верху́шка (маку́шка) де́ревабагана башы — верх столба́
кашлак башы — верши́на холма́, возвыше́ния, го́рки
б) кры́шка, кро́вля, застре́ха; лапас башы кро́вля лаба́заөй башы — кры́ша до́ма
5) голо́вка, ко́лос, колосо́к, метёлка ( у травянистых растений)арыш башы — ко́лос ржи; тары башы метёлка про́са
6) голо́вка; лу́ковица, лу́ковка; коча́н; кәбестә башы коча́н капу́стысарымсак башы — лу́ковка, лу́ковица чеснока́
7)а) голо́вка, головна́я часть; наконе́чник, ко́нчикбармак башы — ко́нчик па́льца
сөңге башы — наконе́чник копья́
шырпы башы — голо́вка спи́чки
б) шля́пка; колпачо́ккадак башы — шля́пка гвоздя́
күчәр башы — колпачо́к о́си́
8) носо́к; оек башы носо́к чулка́, носко́витек башы — носо́к сапога́
9)а) коне́ц, ко́нчик, один из двух концо́в чего-л.карандаш башы — ко́нчик карандаша́
таяк башы — коне́ц па́лки
б) кра́ешек, специа́льно сде́ланная концева́я частьтастымал башы — концева́я часть полоте́нца
в) один из концо́в дере́вни, села́ и т. п., примыка́ющая к па́мятному ме́сту, к обы́чной принадле́жности любо́го селе́ниякүпер башы — часть у́лицы и́ли доро́ги у вхо́да на мост
10) нача́ло; нача́льный этапкөз башы — нача́ло о́сени
май башларында — ( приблизительно) в нача́ле ма́я
язгы чәчү башы — нача́ло весе́ннего се́ва
11) исто́к, исто́ки, верхо́вьеинеш (елга) башы — исто́к ручья́ (реки́)
12) нача́ло, нача́льный исто́чникмал башыбыз тавык булды — нача́лом на́шего животново́дства бы́ли ку́ры
13) загла́вие (книги, сочинения; главы, раздела)мәкалә баш белән чыкты — статья́ вы́шла (с таким-то) загла́вием
14) разг. квашня́, квашени́на, смесь с заква́скойкамыр башы — те́сто, оста́вленное на заква́ску
баш ясау — ста́вить те́сто на ква́шение
15) глава́, глава́рь, нача́льник, верхово́д, предводи́тель и т. п.хөкүмәт башы — глава́ прави́тельства
гаскәр башы — кома́ндующий а́рмией
16) в косв. п. верхово́дство, руково́дство; главе́нствоэш башына куелган — поста́вленный во главе́ де́ла (на руково́дство де́лом)
экспедиция башында — во главе́ экспеди́ции
17) в косв. п.; разг. нос, голова́, ры́ло (в знач. челове́к, ка́ждый, вся́кий)кеше башыннан — с но́са (с каждого участника чего-л.)
солдат башына — на ка́ждого солда́та; см. тж. борын
18) шту́ка, голова́, голо́вка ( счётная единица некоторых предметов)бер баш терлек — (одна́) голова́ скота́
ике баш суган — две голо́вки (лу́ковицы) лу́ка
өч баш шикәр — три шту́ки са́харной головы́
19) в ф. исх. п. баштан; с... головы́ ( в определённом умственом состоянии)исерек баштан — с пья́ной головы́, будучи пья́ным, в пья́ном состоя́нии
кызган баштан — в состоя́нии возбужде́ния, под горя́чую ру́ку
••ирекле баштан утка кермиләр — посл. с во́льной голово́й (без принужде́ния) в ого́нь не ле́зут
акыл яшьтә түгел, башта — посл. (букв. ум не от во́зраста, а от головы́)
ике тәкә башы бер казанга сыймас — посл. два медве́дя в одно́й берло́ге не живу́т (букв. две бара́ньи го́ловы не мо́гут помести́ться в одно́м котле́)
2. прил.баш та баш, шалкан башы да баш — погов. (букв. и голова́ - голо́вка, и голо́вка ре́пки - голо́вка, т. е. не всякая голова умна)
1)а) гла́вный; важне́йший, пе́рвыйбаш кеше — гла́вный челове́к
баш инженер — гла́вный инжене́р
баш роль — гла́вная роль
баш сәбәп — гла́вная причи́на
баш урам — гла́вная у́лица
б) гла́вный, глав-баш врач — главвра́ч, гла́вный врач
2) головно́й, пе́рвый по счёту; иду́щий впереди́баш канал — головно́й кана́л
баш отряд — головно́й отря́д
3) загла́вныйбаш мәкалә — загла́вная статья́
•- баш айкау
- баш бармак
- баш бау
- баш изәү
- баш исәбе
- баш капкачы
- баш киеме
- баш килеш
- баш кисү
- баш кич
- баш көн
- баш кода
- баш кую
- баш күнәк
- баш очы
- баш сабу
- баш сабынлау
- баш сөяге
- баш тарагы
- баш төрү
- баш турысы
- баш түбәсе
- баш хәреф
- баш чәркәсе
- баш чыгару
- баш чыңлау
- баш чыңы
- баш яулыгы
- баштан каплану
- баштан сыйпау••- баш аву- баш авыраю
- баш алу
- баш арты
- баш асты
- баш әйләндергеч
- баш әйләндерү
- башын әйләндерү
- баш әйләнү
- баш бармак кебек
- баш бармак шикелле
- баш бармактай
- баш бәйләнү
- баш бетү
- баш бирмәү
- баш бөгү
- баш булу
- баш вату
- баш җитү
- баш иеп бару
- баш иеп килү
- баш ию
- баш йөртү
- баш кагу
- баш калкыту
- баш катыру
- баш кашу
- башын кашу
- баш килү
- баш китәрлек
- баш күккә тию
- баш түбәгә тию
- баш күккә тия язу
- баш түбәгә тия язу
- баш күрсәтү
- баш күтәрмичә
- баш күтәрмәстән
- баш күтәрү
- баш мал
- баш ат
- баш ору
- баш очында болыт
- баш очындагы болытлар
- баш өсте
- баш өстеннән йөрү
- баш өстеннән карау
- баш салу
- баш ташлау
- баш тоту
- баш төртү
- баш түнү
- баш чайкау
- баш югалту
- баш яр
- башка атлану
- башка менү
- башка ишәк типкән
- башка ишәк типмәгән
- башына тай типкән
- башына тай типмәгән
- башка сугу
- башны алып китү
- башны алып качу
- башны алып олагу
- башны алып таю
- башны ашау
- башны җую
- башны ию
- башны кисәргә бирәм
- башны салу -
6 баш
1. Kopf m., Haupt n.2. Oberhaupt n., Chef m., Leiter m., Führer m.баш авыруы Kopfschmerz m.баш бала (das älteste Kind der Familie)баш бармак Daumen m.баш очы Kopfende n. (des Bettes)баш хәреф Majuskel f.баш бетү zugrunde gehenбаш бирү (бөгү) gehorchenбаш ию nachgeben, sich beugen müssenбаш тарту einwendenай башы Monatsanfang m.ел башы Neujahrstag m.
См. также в других словарях:
оч — I. 1. Нәр. б. очлаеп торган өлеше. Нәр. б. нечкәреп беткән югарыгы өлеше. Сузынкы, озынча әйберләрнең бетем чиге, шул чик тирәсендәге өлеше 2. Шәһәрнең авылның һ. б. ш. уртадан, үзәктән ерактагы ягы, чиге 3. Очлык таякка тимер оч кую 4. күч. Нәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
